Soạn bài Chiếc lược ngà| Văn 9 tập 1 Cánh diều

1. Soạn bài Chiếc lược ngà: Chuẩn bị

- Đọc trước truyện ngắn Chiếc lược ngà, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Quang Sáng.

- Hãy tìm một số bài viết về tác phẩm Chiếc lược ngà.

- Hãy chia sẻ suy nghĩ về một tác phẩm văn học thể hiện tình cha con để lại ấn tượng sâu sắc cho em.

Lời giải chi tiết: 

- Thông tin về tác giả Nguyễn Quang Sáng:

+ Tác giả Nguyễn Quang Sáng (1932-2014), quê quán huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang.

+ Từ năm 1957, Nhà văn Nguyễn Quang Sáng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; Ủy viên Ban Chấp hành Hội khóa 2, 3 và là Phó tổng thư ký của Hội khóa 4.

+ Vào những năm chống Mĩ, Nguyễn Quang Sáng trở về Nam Bộ vừa tham gia kháng chiến vừa tiếp tục sáng tác văn học.

+ Tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng có nhiều thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch bản phim và hầu như chỉ viết về cuộc sống và con người Nam Bộ vào thời gian diễn ra hai cuộc kháng chiến cũng như sau hòa bình.

- Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng để lại trong em ấn tượng sâu sắc về tình cha con, đặc biệt trong bối cảnh khắc nghiệt của chiến tranh. Câu chuyện xoay quanh nhân vật ông Sáu và cô con gái bé Thu, với những biến đổi tinh tế trong tâm trạng của cả hai, từ lúc gặp gỡ đến lúc chia ly. Ông Sáu, sau nhiều năm xa nhà để chiến đấu, trở về với niềm mong mỏi được gặp lại con gái bé bỏng. Nhưng niềm háo hức ấy nhanh chóng bị dập tắt khi ông đối diện với sự xa lạ, thậm chí là sợ hãi của bé Thu. Điều này gây ra một vết thương sâu trong lòng ông, một người cha đã hy sinh nhiều năm cho đất nước, giờ đây chỉ muốn nghe một tiếng “ba” từ con mình. Trong những ngày nghỉ phép ngắn ngủi, ông Sáu đã cố gắng hết sức để xoa dịu, dỗ dành con gái, nhưng càng cố gắng bao nhiêu, ông lại càng thấy khoảng cách giữa hai cha con lớn hơn. Nỗi mong mỏi được nghe tiếng “ba” trở thành khát khao đến tuyệt vọng, và khi không thể kiềm chế được cảm xúc, ông đã đánh con trong cơn giận dữ. Cái đánh đó không chỉ là sự bộc phát của sự bất lực trước sự bướng bỉnh của bé Thu mà còn là biểu hiện của niềm khao khát tình yêu thương từ con, vì ông biết rằng thời gian bên con quá ngắn ngủi.

Khi thời khắc chia tay đến, ông Sáu chỉ có thể đứng từ xa, ánh mắt tràn đầy yêu thương và lưu luyến nhìn con. Nhưng bất ngờ thay, tiếng gọi “Ba…a…a” từ bé Thu đã phá tan bầu không khí tĩnh lặng, làm rung động trái tim người lính. Thu lao đến ôm chầm lấy ông Sáu, hôn khắp người cha mà nó vừa nhận ra. Những cảm xúc bị kìm nén bấy lâu nay trong lòng bé Thu bỗng tuôn trào, thể hiện nỗi khát khao mãnh liệt được gọi tiếng “ba” và được ôm ấp, yêu thương bởi người cha. Trong tâm trí của Thu, hình ảnh ông Sáu trước đây gắn liền với bức ảnh cũ kỹ mà nó luôn trân trọng, nhưng chỉ vì vết sẹo trên má mà Thu đã nghi ngờ về ông. Giờ đây, trong lòng Thu chỉ còn lại tình yêu thương, sự ân hận, day dứt và cả tiếc nuối về quãng thời gian ngắn ngủi vừa qua. Trong những ngày ở chiến khu, nỗi nhớ thương con luôn đeo đẳng ông Sáu, và ông đã gửi gắm toàn bộ tình cảm, niềm ân hận, cùng khao khát được gặp lại con vào việc làm chiếc lược ngà một cách tỉ mỉ và cẩn thận. Câu chuyện đã chạm đến trái tim người đọc, để lại trong lòng mỗi người sự xúc động sâu sắc về tình cha con thiêng liêng, cao đẹp, dù phải đối mặt với những khó khăn và mất mát trong cuộc chiến tranh tàn khốc.

>> Xem thêm: Soạn văn 9 cánh diều 

2. Soạn bài Chiếc lược ngà: Đọc hiểu

2.1 Chú ý bối cảnh xảy ra câu chuyện.

Lời giải chi tiết:

- Bối cảnh câu chuyện xảy ra: Trong những ngày hòa bình vừa được lập lại sau kháng chiến chống Pháp do kết quả của hiệp định Giơ-ne-vơ tháng 7/1954.

2.2 Hình dung cuộc gặp gỡ ban đầu của hai cha con.

Lời giải chi tiết:

Người cha vô cùng nhớ thương, khao khát, mong mỏi được gặp đứa con gái, ôm con và nghe con gọi một tiếng ba nhưng bé Thu lại phản ứng ngược lại: xa lạ, sợ hãi và chạy đi

2.3 Chú ý ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Những tiếng gọi: “Thu!Con!”, “Ba đây con!” chỉ là lời độc thoại của một mình ông Sáu vì không hề nhận được sự đáp lại từ bé Thu

2.4 Chú ý các lời “nói trổng” của bé Thu.

Lời giải chi tiết:

- Thì má cứ kêu đi!

- Vô ăn cơm!

- Cơm chín rồi!

- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!

- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!

2.5 Lời nói của nhân vật bé Thu được trích dẫn trực tiếp hay gián tiếp?

Lời giải chi tiết:

Lời nói của nhân vật bé Thu được trích dẫn bằng cách trực tiếp vì nó được đặt sau dấu hai chấm và trước đó có dấu gạch ngang thể hiện lượt lời và trích trực tiếp toàn bộ lời nói.

2.6 Dự đoán xem nhân vật bé Thu sẽ làm gì?

Lời giải chi tiết:

Dự đoán của em là bé Thu sẽ thỏa hiệp gọi ông Sáu là ba để nhờ chắt nước cơm

2.7 Thái độ của bé Thu có gì khác với lúc đầu gặp ông Sáu?

Lời giải chi tiết:

Vẻ mặt bé Thu không còn bướng bỉnh hay cau có nhăn mày nữa mà sầm lại, buồn rầu, cái nhìn mang vẻ nghĩ ngợi sâu xa

2.8 Hình dung tình cảm xúc động trong lòng người cha và con gái.

Lời giải chi tiết:

- Ông Sáu hạnh phúc, nghẹn ngào, bất ngờ khi được nghe tiếng gọi ba đầu tiên của con

- Bé Thu xúc động, tiếng ba dồn nén bấy lâu trong lòng như vỡ tung ra thành tiếng hét.

2.9 Vì sao bé Thu lúc đầu không nhận ông Sáu là cha mình?

Lời giải chi tiết:

Vì khi ông Sáu trở về không giống với cái hình chụp chung mà má nó cho xem, ông có thêm vết thẹo dài bên má phải.

2.10 Chi tiết nào thể hiện sự xúc động của nhân vật “tôi”?

Lời giải chi tiết:

Chi tiết thể hiện tâm trạng xúc động của nhân vật “tôi”: “tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim tôi”.

2.11 Người cha đã làm gì để thực hiện lời hứa với con?

Lời giải chi tiết:

Ông Sáu kiếm được khúc ngà voi trong rừng, ông cưa khúc ngà thành từng miếng nhỏ một cách thận trọng và tỉ mỉ để thành chiếc lược tặng con như lời hứa với bé Thu.

2.12 Chuyện không may gì đã xảy ra?

Lời giải chi tiết:

Ông Sáu không may bị viên đạn của máy bay Mỹ bắn trúng vào ngực và hi sinh

2.13 Đoạn tóm tắt này cho biết điều gì?

Lời giải chi tiết:

Đoạn tóm tắt cho độc giả biết tương lai bé Thu trở thành một cô giao liên, anh Ba đã trao cây lược tận tay Thu, tình cảm cha con nảy nở giữa hai người. 

Lộ trình khóa học DUO dành riêng cho cấp THCS sẽ được thiết kế riêng cho từng em học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước tăng 3 - 6 điểm trong bài thi của mình.

3. Soạn bài Chiếc lược ngà: Trả lời câu hỏi cuối bài 

3.1 Câu 1 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

Tóm tắt câu chuyện trong văn bản. Nhan đề Chiếc lược ngà liên quan đến chi tiết nào trong văn bản?

Lời giải chi tiết:

Văn bản kể về mối quan hệ cảm động giữa ông Sáu và cô con gái bé Thu. Do chiến tranh chia cắt, bé Thu không biết mặt cha, chỉ biết đến ông qua một bức ảnh chụp chung với mẹ. Khi ông Sáu trở về nghỉ phép, bé Thu đã lớn nhưng do nhìn thấy vết sẹo trên mặt ông, bé hoảng sợ và không chịu nhận ông là cha. Trong suốt thời gian ở nhà, dù ông Sáu cố gắng gần gũi và quan tâm con gái, bé Thu vẫn ương bướng và xa lánh ông. Chỉ đến khi ông chuẩn bị lên đường trở lại đơn vị, bé Thu mới òa khóc nhận cha, cảnh đoàn tụ này khiến mọi người không khỏi xúc động. Trong những ngày ở chiến khu, ông Sáu luôn nhớ về con và đã hứa sẽ làm tặng con một chiếc lược bằng ngà voi. Tuy nhiên, trước khi kịp trao chiếc lược cho con, ông Sáu đã hi sinh.

Nhan đề “Chiếc lược ngà” gắn liền với chi tiết bé Thu nhờ cha mua cho mình một cây lược khi ông về, và chi tiết ông Sáu cẩn thận làm chiếc lược ấy khi ở chiến trường.

3.2 Câu 2 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

 Người kể câu chuyện là ai? Nêu tác dụng của ngôi kể này. Hãy chỉ ra mối quan hệ giữa người kể chuyện và các các nhân nhân vật chính trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện được kể dựa theo lời của anh Ba - một người đồng đội của anh Sáu. Ngôi kể thứ nhất này có tác dụng làm tăng thêm tính chân thực cho câu chuyện và thể hiện cảm xúc của các nhân vật một cách chân thật.

3.3 Câu 3 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

Phân tích sự chuyển biến trong suy nghĩ, hành động của bé Thu trước và sau khi nhận ông Sáu là cha mình. Qua đó, hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu.

Lời giải chi tiết:

Trước khi bé Thu nhận ông Sáu là ba:

• Bé Thu là một cô bé sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh chiến tranh, vì vậy trong suốt 8 năm đầu đời, cô bé chưa bao giờ được gặp mặt cha. Hình ảnh của ba chỉ hiện diện trong ký ức của Thu qua một tấm ảnh cũ mà ông Sáu chụp chung với má cô. Chính vì điều này, ngày đoàn tụ sau 8 năm xa cách tưởng chừng phải đầy mừng tủi và hạnh phúc, nhưng Thu lại phản ứng theo một cách rất khác thường.

• Khi ông Sáu trở về và gặp lại con gái, ông không giấu nổi sự xúc động và hạnh phúc. Tuy nhiên, thay vì vui mừng, bé Thu lại ngạc nhiên, hoảng sợ. Gương mặt nhỏ bé của cô trở nên tái nhợt, và Thu ngay lập tức bỏ chạy, tìm đến má để cầu cứu. Trong những ngày sau đó, mặc dù ông Sáu cố gắng dành toàn bộ thời gian để chăm sóc và gần gũi con gái, Thu vẫn giữ thái độ lạnh nhạt, xa lánh, thậm chí còn bướng bỉnh và ngang ngạnh từ chối ông. Cô bé không chịu gọi ông Sáu là ba, dù ông đã nhiều lần nhẹ nhàng vỗ về. Cô còn phản ứng quyết liệt bằng cách hất miếng trứng cá mà ông gắp cho ra khỏi bát, làm đổ cả cơm. Khi ông Sáu không thể kiềm chế nỗi đau khổ, ông đã phạt Thu. Ngay sau đó, cô bé bỏ sang nhà bà ngoại, quyết liệt từ chối sự chăm sóc của cha.

• Hành động và thái độ khác thường của bé Thu không chỉ tái hiện lại hoàn cảnh éo le do chiến tranh gây ra mà còn cho thấy sự hồn nhiên, bướng bỉnh và cá tính của cô bé. Thu không nhận ông Sáu là cha vì vết sẹo trên mặt ông không giống với hình ảnh người cha mà cô đã hình dung qua bức ảnh suốt 8 năm qua. Tuy nhiên sự chối từ tình cảm của ông Sáu lại phản ánh tình yêu thương sâu đậm của bé Thu dành cho cha mình. Đối với cô bé, người cha trong tấm ảnh là hình ảnh thiêng liêng, không gì có thể thay thế.

Khi bé Thu nhận ông Sáu là ba:

• Sau khi nghe bà ngoại giải thích về vết sẹo trên mặt ông Sáu, bé Thu trở về nhà vào sáng ngày ông Sáu chuẩn bị lên đường về đơn vị. Sự thay đổi trong thái độ của Thu khiến ông Sáu và mọi người đều ngỡ ngàng. Cô bé không còn cau có, bướng bỉnh nữa mà thay vào đó là nét buồn rầu và suy tư sâu xa. Khi nhìn thấy ánh mắt trìu mến và buồn bã của cha, đôi mắt Thu bỗng xôn xao, biểu hiện của sự đồng cảm. Cô bé nhận ra những tiếc nuối, xót xa và yêu thương trong ánh mắt của ông Sáu.

• Khoảnh khắc ông Sáu cất lời từ biệt, Thu bất ngờ thốt lên tiếng gọi "ba" đầy xé lòng, tiếng gọi mà cô đã kìm nén suốt 8 năm trời. Tiếng gọi đó chất chứa biết bao tình yêu thương và khát khao được nhận cha. Không dừng lại ở đó, cô bé chạy đến ôm chặt lấy ba, hôn ba và hôn lên vết sẹo trên má ông. Thu không muốn để ba đi, lo sợ rằng ông sẽ rời xa cô mãi mãi. Cô bé muốn bày tỏ tất cả tình yêu sâu đậm của mình dành cho ba trong khoảnh khắc ngắn ngủi ấy.

→ Trong giây phút ấy, mọi khoảng cách giữa hai cha con dường như tan biến. Bé Thu đã bộc lộ sự gắn bó và tình cảm mãnh liệt dành cho ba mình, khiến tất cả những người chứng kiến đều không khỏi xúc động. Qua sự biến đổi trong tình cảm của bé Thu, tác giả đã khắc họa một cách sâu sắc tình yêu thương tha thiết mà cô bé dành cho cha. Dù khi lạnh nhạt hay khi quấn quýt, Thu luôn hướng về người cha của mình. Câu chuyện cho thấy Thu là một cô bé gan góc, bướng bỉnh nhưng cũng rất giàu tình cảm và dễ xúc động.

3.4 Câu 4 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

Phân tích nghệ thuật xây dựng cốt truyện (mở đầu, diễn biến, kết thúc) và nghệ thuật miêu tả nhân vật (hành động, tâm lí, lời đối thoại,...) của tác giả qua văn bản Chiếc lược ngà.

Lời giải chi tiết:

• Tác phẩm xây dựng tình huống truyện bất ngờ nhưng vẫn tự nhiên và hợp lý.

• Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, với việc lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp. Câu chuyện được kể theo ngôi thứ nhất qua nhân vật bác Ba, người bạn chiến đấu của ông Sáu và cũng là người đã chứng kiến toàn bộ câu chuyện. Với ngôi kể này, người kể có thể xen vào những lời bình luận, suy nghĩ, bày tỏ sự đồng cảm và chia sẻ với các nhân vật, đồng thời vẫn giữ được tính khách quan.

• Tác giả miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật một cách tinh tế và sâu sắc, đặc biệt là với bé Thu.

• Ngôn ngữ truyện mang đậm chất Nam Bộ.

3.5 Câu 5 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

 Xác định chủ đề của văn bản. Chủ đề ấy còn có ý nghĩa đối với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Lời giải chi tiết:

Chủ đề tác phẩm: tình cảm cha con sâu nặng, thắm thiết giữa hoàn cảnh éo le của chiến tranh

Chủ đề ấy có ý nghĩa rất lớn cho cuộc sống hôm nay: biết ơn sự hy sinh của thế hệ cha ông để bảo vệ hòa bình và trân trọng tình cảm cha con

3.6 Câu 6 trang 100 sgk văn 9/1 cánh diều

 Ấn tượng sâu sắc nhất của em về nhân vật ông Sáu là gì? Vì sao?

Lời giải chi tiết:

Ấn tượng sâu sắc nhất của em với nhân vật ông Sáu là tình cảm cha con sâu đậm mà ông dành cho bé Thu. Ông dồn hết tình yêu thương vào đứa con bé bỏng duy nhất, luôn nhớ mong, muốn được gần gũi, nghe con gọi một tiếng ba và muốn thực hiện lời hứa với con. Cho đến tận lúc hy sinh, ông vẫn đau đáu cây lược để gửi gắm cho con.

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Chiếc lược ngà| Văn 9 tập 1 cánh diều. Không chỉ là một câu chuyện cảm động, "Chiếc lược ngà" còn dạy cho chúng ta biết ơn sự hy sinh của thế hệ trước để giữ gìn độc lập dân tộc. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Làng
• Ông lão bên chiếc cầu
• Thực hành tiếng Việt trang 92