Soạn bài Chiếu dời đô| Văn 8 tập 1 cánh diều

1. Soạn bài Chiếu dời đô: Chuẩn bị 

Đọc trước văn bản Chiếu dời đô, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lý Công Uẩn giúp cho việc đọc hiểu văn bản này.

Trả lời:

- Lí Công Uẩn: (974 - 1028) tức Lí Thái Tổ, ông là người châu Cổ Pháp, giải phóng Bắc Giang (nay là đảo Đình Sơn, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh).

- Cuộc đời: Lên 3 tuổi, Lí Công Uẩn được Lý Khánh Văn ở chùa Cổ Pháp nhận nuôi, từ nhỏ đã thông minh, tuấn tú khác thường. Năm lên 6, 7 tuổi, Công Uẩn được gửi sang nhà sư ở chùa Lục Tổ là Vạn Hạnh, thấy Công Uẩn, sư Lý Vạn Hạnh liền khen ngợi: “Đứa bé này không phải người thường, lớn lên ắt có thể giải nguy gỡ rối, làm bậc minh chủ trong thiên hạ”.

•  Lí Công Uẩn à người thông minh, nhân ái, có chí lớn và lập được nhiều chiến công.

•  Dưới thời Lê, ông làm chức Tả thân vệ Điện tiền chỉ huy sứ

•  Khi Lê Ngọa mất, Lí Công Uẩn được tôn lên làm vua lấy niên hiệu là Thuận Thiên.

- Phong cách sáng tác: chủ yếu là để ban bố mệnh lệnh, thể hiện rõ tư tưởng chính trị lớn lao, có ảnh hưởng đến vận nước.

>> Xem thêm: Soạn văn 8 cánh diều 

2. Soạn bài Chiếu dời đô: Đọc hiểu

2.1 Tác giả nêu lên việc dời đô của các triều đại xưa nhằm mục đích gì?

Trả lời:

Việc tác giả nêu lên việc dời đô của các triều đại xưa trong tác phẩm Chiếu dời đô không chỉ thể hiện sự am hiểu lịch sử của Lý Thái Tổ mà đó còn là minh chứng cho mục đích cao cả, tầm nhìn chiến lược của ông trong việc dời đô từ Hoa Lư về Đại La. Việc rời đô này góp phần xây dựng một quốc gia hùng mạnh, thịnh vượng, đồng thời mở ra được tương lai lâu bền cho những thế hệ sau.

2.2  Chú ý nguyên nhân của việc dời đô.

Trả lời:

Tác giả đã đưa ra nguyên nhân của việc dời đô:

•  Chỉ ra vị trí trung tâm của Đại La:

- Chiếu dời đô nhấn mạnh vị trí của Đại La là trung tâm của đất trời, thuận lợi về giao thông, giao thương: "giao thông bốn phương", "bốn bề núi non sông bao bọc".

- Vị trí này giúp dễ dàng kiểm soát được các vùng lân cận, thuận lợi hơn cho việc phát triển kinh tế, văn hóa, quốc phòng.

• -Chỉ ra điều kiện tự nhiên thuận lợi của Đại La:

- Đại La có "thứ đất màu mỡ, muôn vật tốt tươi", "hình thế núi sông hiểm trở".

- Chính điều kiện tự nhiên này có thể tạo điều kiện cho sản xuất nông nghiệp phát triển, cung cấp lương thực dồi dào cho người dân đồng thời phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế.

- Bên cạnh đó, địa thế hiểm trở sẽ giúp bảo vệ kinh đô khỏi kẻ thù xâm lược.

• . Nêu ra những hạn chế của Hoa Lư:

- Chiếu dời đô đã chỉ ra những hạn chế của kinh đô cũ Hoa Lư: "vùng núi hiểm trở, đường sá khó khăn", "không thuận lợi cho việc giao lưu, buôn bán", "không tiện cho việc mở rộng đô thị",.

→ Những hạn chế này đã khiến cho vùng đất Hoa Lư khó có thể đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước trong bối cảnh mới.

2.3 Thành Đại La có lợi thế như thế nào?

Trả lời:

Những lợi thế của Thành Đại La:

- Là nơi mà Cao Vương từng định đô.

- Vị trí địa lí: là trung tâm của đất trời, mở ra 4 phương của đất nước, vừa có sông vừa có núi, đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng, có thể tránh được lụt lội, chật chội. → được coi là thế đất đẹp, rất có tương lai phát triển thịnh vượng

- Về phong thủy: theo quan niệm phong thủy có thế rồng cuộn hổ ngồi.

- Về sự giàu có: muôn vật phong phú, tươi tốt.

- Về chính trị: đây là nơi tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước.

 → Thành Đại La hội tụ đủ những ưu thế vượt trội của một vùng đất xứng đáng kinh đô của đất nước.

2.4 Câu hỏi kết thúc văn bản thể hiện điều gì?

Trả lời:

Tác giả Lý Công Uẩn đã kết thúc bài chiếu bằng câu hỏi: “Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?” Đây là một cách kết thúc văn bản cho thấy được sự đức độ của một vị vua anh minh, lỗi lạc. Vì chiếu chính là lời ban bố của nhà vua, là mệnh lệnh tối thượng mà tất cả các quan phải tuân theo. Bởi vậy, việc nhà vua muốn lắng nghe ý kiến của các quan thần đó chính là sự đức độ, anh minh của người trước khi chính thức đưa ra một quyết định trọng đại của đất nước. Nhà vua Lí Công Uẩn không chỉ đã đưa ra một loạt những lí lẽ để đưa ra quyết định dời đô sáng suốt mà còn muốn hỏi ý kiến của quan. Từ đó đã tạo nên cái tài và cái tình của văn bản.

Duy nhất khóa học DUO tại VUIHOC dành riêng cho cấp THCS, bạn sẽ được học tập cùng các thầy cô đến từ top 5 trường chuyên toàn quốc. Nhanh tay đăng ký thôi bạn ơi!!!!

3. Soạn bài Chiếu dời đô: Trả lời câu hỏi cuối bài 

3.1 Câu 1 trang 119 SGK văn 8/1 Cánh diều:

“Bài Chiếu dời đô viết về sự kiện gì? Tại sao Lý Công Uẩn lại phải dùng thể chiếu?”

Trả lời:

- Văn bản Chiếu dời đô viết về sự kiện: vào năm Canh Tuất niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (năm 1010), vua Lý Công Uẩn đã viết bài chiếu nhằm bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) về thành Đại La (nay thuộc Hà Nội).

- Vua Lí Công Uẩn phải sử dụng thể chiếu vì:

+ Tính trang trọng, uy nghi của quyết định: Chiếu là văn bản do nhà vua ban hành để thông báo những vấn đề quan trọng của quốc gia, thể hiện mệnh lệnh tối cao của vua. Việc sử dụng thể chiếu đã thể hiện tầm quan trọng của quyết định dời đô, khẳng định tính chính thống và uy quyền của nhà vua.

+ Sự thuyết phục đối với quần thần và nhân dân: Ngôn ngữ trang trọng, lập luận chặt chẽ trong thể chiếu đã giúp vua Lý Thái Tổ thuyết phục quần thần và nhân dân về tính đúng đắn, cần thiết của việc dời đô.

+ Thể hiện tầm nhìn chiến lược của nhà vua: Việc sử dụng thể chiếu cho thấy tầm nhìn chiến lược, ý thức trách nhiệm của vua Lý Thái Tổ trong việc xây dựng và phát triển đất nước.

3.2 Câu 2 trang 119 SGK văn 8/1 Cánh diều:

“Dựa vào nội dung phần (1) và (2) của bài chiếu, hãy trình bày lí do cần dời đô.”

Trả lời:

Lý do cần dời đô theo phần (1) và (2) của bài Chiếu dời đô:

• Phần (1):

- Lý do lịch sử:

+ "Xưa nhà Thương... không thể không dời đổi": Lịch sử các triều đại Trung Quốc đã chứng minh việc dời đô là cần thiết để phát triển đất nước.

+ "Vua Đinh... vua Lê... đều đóng đô ở Hoa Lư": Hai triều đại trước đó đã chọn Hoa Lư làm kinh đô, tuy nhiên đây không phải là vị trí tốt nhất cho sự phát triển lâu dài.

- Lý do địa lý:

+ "Hoa Lư... nơi hiểm trở": Vị trí Hoa Lư hiểm trở, khó khăn cho việc giao thông, liên lạc và phát triển kinh tế.

+ "Đại La... thế đất rộng mà bằng phẳng": Đại La có vị trí trung tâm, thuận lợi cho giao thông, liên lạc và phát triển kinh tế.

• Phần (2):

- Lý do về mặt thiên nhiên:

+ "Mùa thu nước lụt, mùa đông rét mướt": Khí hậu ở Hoa Lư khắc nghiệt, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và sản xuất nông nghiệp.

+ "Đại La... bốn mùa đều tiện": Khí hậu ở Đại La ôn hòa, thuận lợi cho cuộc sống và sản xuất.

- Lý do về mặt phong thủy:

+ "Mây phun... khí thanh": Phong thủy ở Đại La tốt đẹp, mang lại sự thịnh vượng cho đất nước.

+ "Rồng đóng... hổ踞": Vị trí Đại La có địa thế đẹp, tượng trưng cho sự uy quyền và sức mạnh của quốc gia.

⇒ Dựa vào những lí do được trình bày trong phần (1) và (2) của bài Chiếu dời đô, việc dời đô từ Hoa Lư ra Đại La là hoàn toàn hợp lý và cần thiết. Việc dời đô đã mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển của đất nước Đại Cồ Việt, góp phần tạo nên nền tảng cho sự thịnh vượng và hùng mạnh sau này.

3.3 Câu 3 trang 119 SGK văn 8/1 Cánh diều:

“Trong phần (3) của bài chiếu, để thuyết phục triều đình về việc chọn kinh đô mới, Lý Công Uẩn đã nêu lên những lí lẽ và bằng chứng như thế nào?”

Trả lời:

- Lí lẽ: Vua Lý Công Uẩn đã chỉ ra Thành Đại La có những lợi thế tuyệt vời mà khó nơi nào có được. Đại La vừa là nơi trung tâm của đất nước, rộng rãi, dễ thủ khó công, vừa tiện lợi cho sự phát triển lớn mạnh sau này của đất nước

- Bằng chứng:

- Vị trí địa lí: là trung tâm của đất trời, mở ra 4 phương của đất nước, vừa có sông vừa có núi, đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng, có thể tránh được lụt lội, chật chội. → được coi là thế đất đẹp, rất có tương lai phát triển thịnh vượng

- Về phong thủy: theo quan niệm phong thủy có thế rồng cuộn hổ ngồi.

- Về sự giàu có: muôn vật phong phú, tươi tốt.

- Về chính trị: đây là nơi tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước.

⇒ Nhờ những lý lẽ và bằng chứng thuyết phục trong phần (3) của bài Chiếu dời đô, Lý Công Uẩn đã thuyết phục được triều đình về việc chọn Đại La làm kinh đô mới. Thành Đại La xứng đáng là thánh địa của trời đất, là nơi thích hợp nhất để đất nước đóng đô muôn đời. Qua đó đã thể hiện khát vọng của nhà vua về một đất nước thái bình, thịnh trị và ý thức dân tộc, tự lập, tự chủ, tự cường của một quốc gia phong kiến.

3.4 Câu 4 trang 119 SGK văn 8/1 Cánh diều:

“Văn bản Chiếu dời đô thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa lí trí và tình cảm như thế nào?”

Trả lời:

- Văn bản Chiếu dời đô đã thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa lí trí và tình cảm trong cách Lí Công Uẩn đưa ra những lời lẽ, dẫn chứng phù hợp với hoàn cảnh của đất nước. Tuy lời nói ngắn gọn nhưng lại dễ dàng tác động đến các quan và người dân nhằm nhanh chóng thu phụ họ.

+ Về mặt lí trí, Lý Công Uẩn đã đưa ra những phân tích sắc bén, lập luận chặt chẽ về những ưu điểm vượt trội của Đại La so với Hoa Lư. Ông nhấn mạnh vị trí trung tâm của Đại La, nơi "giao thông bốn phương", "bốn bề núi non sông bao bọc", "thứ đất màu mỡ, muôn vật tốt tươi", "hình thế núi sông hiểm trở", thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, văn hóa, quốc phòng. Đồng thời, ông cũng chỉ ra những hạn chế của Hoa Lư như "vùng núi hiểm trở, đường sá khó khăn", "không tiện cho việc mở rộng đô thị", "không thuận lợi cho việc giao lưu, buôn bán".

+ Về mặt tình cảm, Lý Công Uẩn thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến lợi ích của quốc gia và nhân dân. Ông bày tỏ lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm to lớn của mình đối với vận mệnh đất nước. Ông tin tưởng vào sức mạnh đoàn kết của dân tộc và mong muốn mọi người cùng chung tay góp sức xây dựng đất nước.

3.5 Câu 5 trang 119 SGK văn 8/1 Cánh diều:

“Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) nêu lên ý nghĩa, tác dụng việc dời đô của Lý Công Uẩn.”

Trả lời:

Việc rời đô của Lý Công Uẩn hay vua Lý Thái Tổ là một việc làm có ý nghĩa vô cùng lớn cũng như có tác động tích cực tới đất nước ta. Khi đó, kinh đô Hoa Lư không còn đủ khả năng để có thể phát triển đất nước, nơi đây địa thế không tốt, khiến các triều đại chỉ tồn tại ngắn ngủi, cuộc sống nhân dân chưa được ấm no, hạnh phúc. Bởi vậy, việc lựa chọn kinh đô mới là điều vô cùng cần thiết, ảnh hưởng tới vận mệnh quốc gia. Từ lý do đó mà vua Lý Công Uẩn đã đưa ra một loạt những lý lẽ thấu tình đạt lí để có thể thuyết phục triều đình và chiếu cáo cho nhân dân biết về việc rời đô đến Đại La, nơi vừa tốt về mặt thực tế khoa học, vừa tốt về mặt tâm linh. Nơi đây thiên thời địa lợi nhân hòa, đất bằng phẳng lại cao, muôn vật tốt tươi, nhân dân không phải chịu cảnh ngập lụt và có thể phát triển đất nước hơn. Và đúng như lời vua Lý Công Uẩn, thành Đại La hay Hà Nội bây giờ quả thật là thánh địa, giúp nước ta phát triển về cả văn hóa, chính trị và kinh tế xã hội. Vậy nên việc rời đô có ý nghĩa vô cùng to lớn tới vận mệnh đất nước ta.
 

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Chiếu dời đô| Văn 8 tập 1 cánh diều. Chiếu dời đô là một bài học quý báu về nghệ thuật lãnh đạo, thể hiện tầm nhìn chiến lược và tài năng của một vị vua anh minh, lỗi lạc Lý Thái Tổ. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Hịch tướng sĩ
• Nước Đại Việt ta
• Thực hành tiếng Việt trang 116