Soạn bài Câu cá mùa thu văn 10 tập 1 cánh diều
Câu cá mùa thu là một bài thơ vô cùng đặc biệt của nhà thơ Nguyễn Khuyến. Tuy nói về việc câu cá và cuộc sống nhàn nhã nhưng mục đích là để tả cảnh mùa thu cùng với lòng yêu nước vô cùng sâu sắc của tác giả. Hãy cùng VUIHOC Soạn bài Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến) văn 10 tập 1 cánh diều để tìm hiểu kỹ hơn về tác phẩm ý nghĩa này nhé!
1. Soạn bài câu cá mùa thu sách văn 10 tập 1 cánh diều: Chuẩn bị
Đọc trước văn bản Thi điếu sau đó tìm hiểu và ghi chép lại các thông tin liên quan đến nhà thơ Nguyễn Khuyến giúp ích cho việc đọc hiểu bài thơ ấy.
Trả lời:
– Nguyễn Khuyến (sinh năm 1835, mất năm 1909) hiệu là Quế Sơn, thuở bé tên là Nguyễn Thắng.
– Sinh ra ở quê ngoại thuộc xã Hoàng Xá (nay chuyển thành xã Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.
– Lớn lên và sinh sống chủ yếu tại quê nội – làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục thuộc tỉnh Hà Nam.
– Ông xuất thân tại một gia đình nhà nho rất nghèo khó.
– Năm 1864, ông đã đỗ đầu kì thi Hương. Mấy kì sau đó thi tiếp lại trượt, tới năm 1871, ông đỗ đầu cả thi Hội lẫn thi Đình ⇒ Do đỗ đầu cả ba kì thi cho nên Nguyễn Khuyến đã được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
– Tuy đỗ đạt cao nhưng ông lại chỉ được làm quan hơn mười năm, còn phần lớn cuộc đời của ông là dạy học và sống thật thanh bạch ở quê nhà.
– Nguyễn Khuyến là một người tài năng, có cốt cách thanh cao cùng với tấm lòng yêu nước thương dân, từng bày tỏ thái độ vô cùng kiên quyết, không chịu hợp tác với chính quyền thực dân Pháp.
– Những sáng tác của Nguyễn Khuyến bao gồm cả chữ Hán và chữ Nôm với số lượng rất lớn, hiện còn hơn 800 bài bao gồm cả thơ, văn và câu đối nhưng trong đó chủ yếu là thơ.
– Những tác phẩm ấy bao gồm Quế Sơn thi tập, Bách Liêu thi văn tập, Yên Đổ thi tập, Cẩm Ngữ, cùng với rất nhiều bài ca, văn tế, hát ả đào, câu đối truyền miệng.
– Quế sơn thi tập có khoảng 200 bài thơ viết bằng chữ Hán cùng với 100 bài thơ viết bằng chữ Nôm với rất nhiều thể loại khác nhau.
– Trong bộ phận thơ Nôm, Nguyễn Khuyến vừa là một nhà thơ trào phúng lại vừa là một nhà thơ trữ tình, nhuốm đậm tư tưởng của Lão Trang cùng triết lý Đông Phương.
– Thơ chữ Hán của ông hầu hết thuộc thể loại thơ trữ tình.
– Thơ của Nguyễn Khuyến nói về tình yêu quê hương đất nước, gia đình và bè bạn; phản ánh cuộc sống của những người thuần hậu, chất phác nhưng khổ cực; châm biếm và đả kích thực dân xâm lược cùng với tầng lớp thống trị, đồng thời cũng bộc lộ được tấm lòng ưu ái đối với dân và với nước.
2. Soạn bài câu cá mùa thu sách văn 10 tập 1 cánh diều: Đọc hiểu
2.1 Chú ý vào cách gieo vần và sử dụng từ láy, từ chỉ màu sắc cùng với âm thanh.
Trả lời:
- Bài thơ đã gieo vần chân: "eo" – “tử vận”, khó làm, oái oăm → Vần "eo" diễn tả một không gian vô cùng vắng lặng, thu nhỏ dần và khép kín, phù hợp với tâm trạng chất chứa đầy uẩn khúc cá nhân.
- Màu sắc: "nước trong veo", "trời xanh ngắt", "sóng biếc", "lá vàng".
- Đường nét chuyển động: "sóng" - "hơi gợn tí", "tầng mây" – "lơ lửng", "lá" – "khẽ đưa vèo"
- Hòa sắc tạo hình: bao trùm lên toàn bộ cảnh vật là một màu xanh: xanh ao, xanh sông, xanh bờ, xanh tre, xanh bèo, xanh trời và có một màu vàng đâm ngang của những chiếc lá thu đang rơi.
>> Mời bạn tham khảo: Soạn văn 10 Cánh diều
2.2 Những câu thơ nào đã diễn tả được trạng thái tĩnh và động của cảnh vật?
Trả lời:
- Trạng thái tĩnh là câu thơ Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
- Trạng thái động là câu thơ Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo, Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
3. Soạn bài câu cá mùa thu sách văn 10 tập 1 cánh diều: Trả lời câu hỏi cuối bài
3.1 Câu 1 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Từ những thông tin mà em đã tìm hiểu được, hãy trình bày về hoàn cảnh ra đời của bài thơ Câu cá mùa thu. Xác định được bố cục của bài thơ.
Trả lời:
- Bố cục bao gồm 2 phần
+ Phần 1 (bao gồm 6 câu thơ đầu): Cảnh mùa thu tại vùng quê Bắc bộ.
+ Phần 2 (bao gồm 2 câu thơ cuối): Hình ảnh và tâm trạng của nhân vật trữ tình.
- Hoàn cảnh sáng tác
+ Câu cá mùa thu nằm trong chùm gồm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến đó là Thu điếu, Thu ẩm và Thu vịnh.
+ Được viết trong giai đoạn Nguyễn Khuyến đang cáo quan về ở ẩn tại quê nhà. Vì vậy bài thơ không chỉ đơn thuần là tái hiện lại cảnh sắc thiên nhiên mùa thu mà còn chất chứa rất nhiều những tâm sự và suy tư của tác giả.
Lộ trình khóa học PAS THPT sẽ được thiết kế riêng cho từng bạn học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước đạt điểm cao trong mọi kỳ thi chung và riêng.
3.2 Câu 2 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ các góc độ như thế nào? Phân tích những hình ảnh và từ ngữ ở trong bài thơ để thấy được nét đặc trưng của khung cảnh mùa thu của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.
Trả lời:
- Chủ thể trữ tình đã quan sát những cảnh vật từ gần tới cao, từ cao trở về gần.
- Điểm nhìn cảnh thu chính là chiếc thuyền câu → mặt ao → bầu trời → ngõ trúc rồi lại quay trở về với ao thu và với thuyền câu. Từ điểm nhìn đó, từ một khung ao hẹp ấy, không gian mùa thu và cảnh sắc mùa thu được mở ra nhiều hướng vô cùng sinh động với những hình ảnh vừa có sự cân đối lại vừa có sự hài hòa.
- Mở ra một khung cảnh với những cảnh vật vô cùng thanh sơ: ao nhỏ trong veo, sóng biếc gợn, thuyền câu bé tẻo teo, lá vàng khẽ đưa, ngõ trúc quanh co, tầng mây lơ lửng, sắc xanh của trời hòa lẫn với sắc xanh của nước → Tất cả tạo ra một không gian thật xanh trong, dịu nhẹ, một chút sắc vàng điểm trên nền xanh đó khiến cảnh thu và hồn thu càng thêm phần sống động.
- Những đường nét và màu sắc đã gợi ra một khung cảnh của buổi sớm mùa thu hết sức bình yên tại một làng quê miền Bắc. Mọi cảnh vật có trong bức tranh mùa thu ấy đều rất đỗi bình dị và dân dã. Đó là một mùa thu thật trong trẻo, thuần khiết và mát lành.
- Cảnh sắc mùa thu tuy đẹp nhưng lại đượm buồn: Không gian tĩnh lặng, phảng phất nỗi buồn “vắng teo, khẽ đưa vèo, trong veo, hơi gợn tí, mây lơ lửng,...”. Đặc biệt ở câu cuối tạo được một tiếng động đó là “Cá đâu đớp động dưới chân bèo”, nó không những không phá vỡ được cái tĩnh lặng mà nó còn càng làm tăng thêm sự yên ắng và tĩnh mịch. Không gian bài thơ tuy trong trẻo, tĩnh lặng và thoáng đãng nhưng lại gợi nên sự cô đơn.
3.3 Câu 3 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Em có nhận xét như thế nào về không gian đã được khắc họa ở trong bài thơ? Không gian đó có liên quan như thế nào tới cuộc sống và tâm trạng của một nhà nho sống ẩn dật như Nguyễn Khuyến?
Trả lời:
Không gian trong Thu điếu: tĩnh lặng và phảng phất buồn:
- Cảnh thu đẹp nhưng lại tĩnh lặng và đượm buồn: nước “trong veo” ở trên một không gian tĩnh và vắng người, ngõ trúc quanh co, khách vắng teo.
- Các chuyển động rất nhẹ nhàng, rất khẽ, không đủ tạo nên âm thanh
- Đặc biệt ở câu thơ cuối tạo ra được một tiếng động duy nhất đó là: "Cá đâu đớp động dưới chân bèo" → Không phá vỡ được cái tĩnh lặng, mà ngược lại nó lại càng làm tăng thêm sự yên ắng và tĩnh mịch của cảnh vật → Thủ pháp lấy động để nói tĩnh.
→ Không gian đem tới sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh và uẩn khúc ở trong tâm hồn nhà thơ. Bài thơ nói chuyện câu cá nhưng thực ra người đi câu cá lại không chú ý gì vào việc câu cá. Tâm sự của người câu cá lại chính là nỗi lòng non nước và nỗi lòng thời thế của nhà nho với lòng tự trọng và lòng yêu quê hương đất nước sâu sắc như Nguyễn Khuyến.
→ Tâm hồn gắn bó vô cùng tha thiết với thiên nhiên đất nước, một tấm lòng yêu nước tuy thầm kín nhưng không bị mất đi phần sâu sắc.
Sổ tay tổng hợp kiến thức môn Ngữ Văn giúp các em đạt điểm cao thi tốt nghiệp THPT. Đăng ký đặt hàng để nhận ưu đãi giảm giá cực tốt từ VUIHOC nhé!
3.4 Câu 4 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Qua bài thơ Thu điếu, em hiểu như thế nào về tình cảm và nỗi lòng của nhà thơ với thiên nhiên và đất nước.
Trả lời:
- Cõi lòng của nhà thơ đã hòa vào với trời thu và cảnh thu. Cảnh thu rất đẹp và rất sinh động. Phải yêu thiên nhiên và đất nước rất nhiều thì tác giả mới có thể vẽ ra được một bức tranh thiên nhiên cảnh thu cùng với những màu sắc sống động và tươi sáng, mang đến một nét đặc trưng thuộc về vùng đồng bằng Bắc Bộ.
- Đặc biệt, hai câu thơ cuối cùng thể hiện được tấm lòng của nhà thơ:
Tựa gối buông cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo
→ Tác giả tuy đi câu cá nhưng thực chất là suy tư và ngẫm ngợi về chuyện dân và chuyện nước, về nhân tình thế thái. Mặc dù tác giả ở ẩn nhưng không quay lưng lại với cuộc đời, vẫn nặng lòng với thời cuộc và với đất nước.
3.5 Câu 5 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Tìm đọc hai bài Thu vịnh và Thu ẩm của tác giả Nguyễn Khuyến, từ đó, hay chỉ ra một số nét chung ở chùm thơ và nét riêng trong mỗi bài.
Trả lời:
- Giống nhau:
+ Đều được viết bằng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật
+ Cảnh trí đơn giản gần gũi và quen thuộc với làng quê Việt Nam, không rườm rà và lòe loẹt mà cũng không có sự gò bó hay khuôn sáo
+ Đều thể hiện: Tâm sự nước non đầy vơi của tác giả; tài năng nghệ thuật bậc thầy của Nguyễn Khuyến: Hình tượng cùng với ngôn ngữ đạt tới sự điêu luyện, là đỉnh cao của sự giản dị nhưng đầy chất thơ. Sử dụng rất nhiều bút pháp nghệ thuật đặc sắc (đối ngắn rất chỉnh và cách gieo vần độc đáo), kết hợp nhạc điệu cùng với âm thanh tinh tế
- Khác nhau:
+ Thu vịnh: phác họa khái quát về những đặc điểm nổi bật của mùa thu
+ Thu điếu: Dừng lại trong một không gian và thời gian cụ thể: trên một ao thu, vào một buổi chiều thu, một ông già đang ngồi trên chiếc thuyền bé tẻo teo
+ Thu ẩm: quan sát về cảnh thu vào nhiều thời điểm khác nhau nhằm thâu tóm được những nét nên thơ nhất
3.6 Câu 6 trang 50 SGK Văn 10/1 Cánh diều
Em hãy chuyển những câu thơ tả cảnh mùa thu ở trong bài Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến sang một đoạn văn miêu tả (dài khoảng 8-10 dòng).
Trả lời:
Khung cảnh mùa thu với các cảnh vật vô cùng thanh sơ: ao nhỏ trong veo, sóng biếc gợn, lá vàng khẽ đưa, thuyền câu bé tẻo teo, tầng mây lơ lửng cùng với ngõ trúc quanh co, sắc xanh của trời hòa lẫn với sắc xanh của nước. Tất cả đã tạo ra một không gian thật xanh trong và dịu nhẹ, một chút sắc vàng điểm trên nền xanh đó khiến khung cảnh mùa thu, hồn thu lại càng thêm phần sống động. Những đường nét và màu sắc gợi nên khung cảnh của một buổi sớm mùa thu thật bình yên ở trên một làng quê miền Bắc cùng với bầu trời thu cao rộng, khoáng đạt và những ao chuôm trong vắt được phản chiếu màu trời và màu lá, thôn xóm cùng với những con đường nhỏ quanh co và hun hút màu xanh của những khóm tre trúc và gió thu dịu mát đã khẽ làm xao động mặt nước và thỉnh thoảng một vài chiếc lá rụng đã cắt ngang không gian. Trong không gian tĩnh lặng đó xuất hiện tiếng động đó là “tiếng cá cắn chân bèo”, nó không phá vỡ đi sự tĩnh lặng đó mà càng làm tăng thêm sự yên tĩnh và tĩnh mịch.
PAS VUIHOC – GIẢI PHÁP ÔN LUYỆN CÁ NHÂN HÓA
Khóa học online ĐẦU TIÊN VÀ DUY NHẤT:
⭐ Xây dựng lộ trình học từ mất gốc đến 27+
⭐ Chọn thầy cô, lớp, môn học theo sở thích
⭐ Tương tác trực tiếp hai chiều cùng thầy cô
⭐ Học đi học lại đến khi nào hiểu bài thì thôi
⭐ Rèn tips tricks giúp tăng tốc thời gian làm đề
⭐ Tặng full bộ tài liệu độc quyền trong quá trình học tập
Đăng ký học thử miễn phí ngay!!
Bài viết phía trên là phần Soạn bài Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến) văn 10 tập 1 cánh diều. Bài thơ thông qua việc câu cá của tác giả đã miêu tả về cảnh sắc mùa thu cùng với nỗi niềm với đất nước của Nguyễn Khuyến. Ngoài bài soạn này ra, nếu như muốn tham khảo thêm bất kỳ bài soạn nào khác có trong chương trình ngữ văn nói riêng và những bài soạn khác của môn học khác nói chung, các em hãy truy cập ngay vào trong website của VUIHOC là vuihoc.vn để đăng ký khoá học nhanh chóng và trải nghiệm cùng với các thầy cô giáo VUIHOC vô cùng vui vẻ và nhiệt huyết nhé!
>> Mời bạn tham khảo thêm:
